مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی ICDS تشریح کرد: اقتصاد دیجیتال و نقش آن در خلق ارزش صنایع و سازمان‌ها

امروزه که توسعه تکنولوژی‌ها سبک زندگی ما را تغییر داده و تحولات دیجیتال دنیای‌مان را تغییر داده، پیش از آنکه از تحولات جهانی عقب بمانیم ضرورت دارد که با این تحولات دیجیتال همراه شویم و ضمن تغییر ذهنیت  جامعه و استقرار حکمرانی داده با آگاهی به دنیای هوش مصنوعی  پا بگذاریم. از این رو نظر به اهمیت موضوع تحول دیجیتال و مسئله استقرار حکمرانی داده با دکتر مسعود مظلوم، بنیانگذار و مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی ICDS  به گفتگو نشستیم.

مظلوم در گفت وگو با ایسنا در خصوص اقتصاد دیجیتال و نقش مهمی که تحول دیجیتال داده محور برای خلق ارزش در صنایع و سازمان‌ها دارد، گفت: ما در دوره اقتصاد دیجیتال به سر می‌بریم و در این عصر درآمدزایی‌ها و خلق ارزش‌ها از جنس دیجیتال انجام می‌شود و اصطلاحاً داده، واحد پول اقتصاد دیجیتال در صنعت و سازمان است و اگر صنایع و سازمان‌ها به دنبال خلق ارزش جدید در دل سازمان و صنعت خود هستند، باید داده را به پول نقد تبدیل کنند.

وی اظهارکرد: در این عصر، داده دارایی و ارزش جدید محسوب می‌شود و به عنوان شریان اصلی تحول دیجیتال به شمار می‌رود. لذا بدون داده نمی‌توان در صنعت و سازمان به دنبال تحول دیجیتال بود. در این میان استفاده بهینه از این داده‌ها نقش زیادی در بهتر شدن حال صنایع و سازمان‌ها دارد و با خلق ارزش داده‌ای و بهتر شدن حال صنایع و سازمان‌ها شاهد خوب شدن حال لایه‌های بالاتر جامعه می‌شویم.

 مظلوم افزود: نقش کلیدی خلق ارزش از جنس داده و تکنولوژی‌های داده محوری چون هوش مصنوعی در گرو چارچوب مناسبی است و آن چارچوب مسیر زیبای تحول دیجیتال داده محور است.

وی به نقل از«پیتر تیل» بنیانگذار پی پل و صاحب کتاب « صفر تا یک» بیان کرد: صنایع و سازمان‌ها برای موفقیت به صدها و هزاران معجزه نیاز دارند و آن معجزات چیزی جز تکنولوژی نیستند.  

این متخصص هوش مصنوعی ادامه داد: این تکنولوژِی‌ها هستند که منجر به کسب درآمد بیشتر، تولید بیشتر در واحد زمانی، کاهش هزینه‌ها  شده و منجر به  دگرگونی و تغییر دنیا می‌شوند.

وی گفت: با مروری به ورود تکنولوژِی در دهه‌های قبل می‌بینیم وقتی تکنولوژی به نام ماشین بخار آمد صنایع و سازمان‌ها دگرگون شدند و کمی جلوتر وقتی برق اختراع شد و صنایع و سازمان‌ها به دنبال آن رفتند شکل دنیا عوض شد و برق به عنوان انرژی جدید به حساب آمد و همه چیز برقی شد و ما می‌توانستیم نور داشته باشیم؛ نه نوری مثل نور شمع یا آتش، سپس جلوتر که آمدیم اینترنت، تکنولوژی جدیدتری بود که اگر چه خیلی‌ها می خواستند جلوی آن بایستند اما دیدند مقاومت فایده ندارد و نمی‌توان جلوی تکنولوژی ایستاد زیرا تکنولوژِی‌ها نقشه دنیا را عوض می‌کنند و شغل‌های جدید به وجود آمد و همه چیز براساس و پایه اینترنت شد. 

بنیانگذار و مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی  ICDS با بیان اینکه تکنولوژی قدرت دارد به ویژه اینکه ما در عصری هستیم که در حضور داده‌ها همه صنایع و سازمان‌ها می‌خواهند به سمت تکنولوژی داده محور بروند و سرآمد همه این تکنولوژی‌های داده محور، هوش مصنوعی است.

وی گفت: الان عصر هوش مصنوعی است و قرار است هوش مصنوعی در حضور داده پلن دنیا را عوض کند و ارزش‌های جدیدی که از جنس داده هستند را خلق کند.

مظلوم افزود: وقتی حرف از تحول دیجیتال می‌زنیم باید کامل‌تر بگوییم، تحول دیجیتال داده محور تا  از حالت فرآیند محور بالاتر برویم؛ زیرا داده، نقش اصلی را دارد .

مظلوم با بیان اینکه تحول با تغییر تفاوت دارد، گفت: تحول یک تغییر و دگرگونی اساسی است و تحول دیجیتال اگر قرار است منجر به خلق ارزش شود باید ۲ دلار ما را ۲۰ دلار کند و این یعنی سود بیشتر در حضور داده، با کاهش هزینه بیشتر. لذا این تغییرات پایه‌ای باید روی ۳ اصل اجرا شود. در واقع اگر قرار است داده
نقش اصلی را در تحول داده محور ایفا کند، اولین چیزی که در ذهن ما خطور می‌کند این است که ما چه مشکلی در صنعت و سازمان داریم که داده می‌تواند آنها را حل کند؛ لذا در مرحله نخست باید چالش‌ها را فهمید و سپس دانست که چه دیتاهایی داریم که می‌تواند این چالش‌ها را پاسخ دهد و سوم اینکه چه تکنولوژِی داده محوری هست که با این داده‌ها می‌تواند چالش را حل کند این سه مبحث نقش زیادی در تحول داده محور ایفا می‌کنند.

وی با تاکید براینکه هیچ تحولی بدون چالش و ریسک نیست، گفت: یک صنعت و سازمان نیز برای حرکت به سمت دگرگونی و تحول دیجیتال با یک سری چالش‌هایی روبروست که البته این چالش‌ها قابل حل هستند و می‌توانند به فرصت‌های جذاب تبدیل شوند.   

 چالش‌ها چیست؟ راه حل‌ها کدامند ؟ 

رییس کارگروه تحول دیجیتال و حکمرانی داده در استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه یکی از این چالش‌ها مربوط به فرهنگ سازمانی است و هرگاه قرار است یک تکنولوژی وارد سازمانی بشود مقاومت به تغییر در درون یک سازمان وجود دارد زیرا یا شناختی از آن ندارند یا توانایی همراهی با آن را ندارند؛ لذا جلوی آن می‌ایستند، اظهار کرد:  تغییر و جهش فرهنگی همیشه در درون یک سازمان با مقاومت همراه است به ویژه آنکه در تحول دیجیتال مقاومت‌هایی در برابر ورود این تکنولوژی می‌شود و به نظر می‌رسد برای رفع این چالش و شکاف مقاومتی باید فرهنگ سازمانی را با کمک مهارت و آموزش، داده محور کرد.

وی گفت: زمانی می‌شود ذهنیت زیبای داده محور در یک سازمان جاری و ساری شود که این ذهنیت زیبای داده محوری از راه آموزش و کوچینگ از رده‌های بالای سازمان شروع و به دل سازمان رخنه کند تا مجموعه یک سازمان با تغییر ذهنیت خود، داده را به عنوان یک ارزش ببینند و همواره به دنبال این باشند که مشکلات صنعت و سازمان خود را از جنس داده ببینند و به دنبال حل داده محور مسائل باشند.

مظلوم با اشاره به چالش شکاف مهارتی در مواجهه با تحول دیجیتال گفت: راه حل رفع این چالش از بین بردن شکاف آموزشی است. در واقع وقتی با ذهنیت داده محور، داده ارزش شمرده شود و از صدر تا ذیل یک سازمان اهمیتِ داده را بدانند، کارمندان با طرح مسائل داده محور در صنعت و سازمان خود به دنبال رفع مسائل خواهند بود.

این متخصص هوش مصنوعی با اشاره به وجود چالش‌های داده‌ای در مسیر تحول دیجیتال اظهار کرد: بخشی از این چالش به مسائلی از جمله کیفیت داده، امنیت و حفظ حریم شخصی و ریسک‌های داده و جمع آوری و یکپارچگی داده که از منابع مختلف به سازمان ورود می‌کنند، مرتبط است که در مقابل این ریسک‌ها و چالش‌های داده‌ای، استفاده از استراتژی درست داده‌ای می‌تواند به عنوان راه حلی، پیش روی چالش‌های داده‌ای قرار گرفته و آنها را از بین ببرد.                                
بنیانگذار و مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی  ICDS  با تاکید بر لزوم حکمرانی داده گفت: با جاری کردن حکمرانی داده که قصد استاندارد سازی دارد، می‌توان با اطمینان از داشتن داده‌ای باکیفیت و با کنترل لایه‌های امنیتی و رعایت حفظ حریم شخصی با خروجی حکمرانی داده که یکی از اجزای دیتا استراتژی  است، داده‌ای باکیفیت امن و آماده شده که با تکنولوژی‌های داده محور از آنها برای خلق ارزش می‌توان استفاده کرد؛ لذا چالش‌های داده‌ای با حکمرانی داده قابل حل است.

مظلوم خاطرنشان کرد: برخی چالش‌ها از جنس زیرساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری و محاسباتی و ذخیره سازی کلان داده‌ها هستند و از آنها به عنوان چالش‌های تکنولوژی می‌توان نام برد و این چالش‌های تکنولِوژی و زیرساختی را می‌توان با استراتژی  هوش مصنوعی حل کرد. در این میان باید دید استراتژی هوش مصنوعی برای رفع چالش‌های تکنولوژی به چه زیرساخت‌هایی به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری نیاز دارد و آنها را فراهم کرد. چنانچه مشکلات داده‌ای را با استراتژی‌های ارائه شده حل کنیم می‌توانیم به تحول دیجیتال داده محور دست یابیم.   

 وی با بیان اینکه باید زیرساخت‌ها را برای تحول دیجیتال آماده کنیم، گفت: چالش فرهنگی را با راه حل پرورش ذهنیت داده محور، چالش‌های داده‌ای در خصوص امنیت داده و ... را با  حکمرانی داده و چالش زیرساخت‌های سخت افزاری و نرام افزاری را با  استراتژی‌های هوش مصنوعی و استقرار تکنولوژی‌های داده محور می‌توان حل و فازهای اصلی تحول دیجیتال داده محور را اجرایی کرد.

بنیانگذار و مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعی  ICDS با اشاره به اینکه برای تحول دیجیتال داده محور، مراحلی وجود دارد که می توان آن را در سه فاز ترسیم کرد. فاز نخست آن مربوط به کوچینگ و مشاوره و آموزش در راستای ایجاد فرهنگ سازمانی داده محور است، گفت: فاز دوم استقرار و پیاده سازی  استراتژی داده و حکمرانی داده محور برای از بین بردن چالش‌های داده‌ای و فاز سوم، تبدیل داده به ارزش و استراتژی‌های هوش مصنوعی  برای از بین بردن چالش‌های تکنولوژی مطرح است.

وی گفت: وقتی این سه فاز را در سازمان پیاده سازی کنیم، می‌توانیم ادعای آمادگی برای ایجاد و خلق ارزش داده‌ای در سازمان داشته باشیم.   

مظلوم با اشاره به  اینکه طی ۱۵ سال اخیر  دوره دکترا و پسا دکترای خود را در آمریکا و هلند گذرانده‌ام، گفت: حضور 3 ساله‌ام در ایران برای این بوده که کشورم ازتحول داده و هوش مصنوعی در صنعت بهره ببرد.  

ما در کجای تحول دیجیتال قرار داریم؟            

بنیانگذار و مدیرعامل مرکز نوآوری علم داده و هوش مصنوعیICDS در پاسخ به این پرسش که آیا فرهنگ سازمانی داده محور در سازمان‌های کشور جاری است؟ گفت: این فاز مهمترین فاز است زیرا اگر صاحب صنعت و سازمان، ذهنیت داده محور یافت، داده‌های او ارزش‌های جدید او به شمار می‌رود و مطمئنا در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کند. از این رو ما دوره‌هایی در راستای ذهنیت داده محور در تحول دیجیتال  و حکمرانی داده محور در تحول دیجیتال را طراحی و برای خیلی از صاحبان صنایع دوره کوچینگ را برگزار کرده‌ایم و آنها به اهمیت داده، پی برده و وارد فاز دوم شده‌اند.   

وی با اشاره به اینکه اولین مشکل ما برای رفتن به سمت تحول دیجیتال، فرهنگی است، گفت: در این حوزه مقاومت‌هایی دیده می‌شود و تهدیدهایی برای اشخاص هست لذا نباید شخصی سازی کنیم بلکه باید مقاومت‌های فرهنگی را کنار بگذاریم  و با آموزش، ذهنیت داده محور ایجاد کنیم.

مظلوم با بیان اینکه کشور ما در زمینه ذهنیت داده محور از نمره ۱۰۰، نمره ۴۰ یا ۵۰ بیشتر نمی‌گیرد و هنوز این حوزه جای کار دارد، زیرا صاحبان صنایع ما هنوز سنتی فکر می‌کنند و نمی‌دانند این سنتی فکر کردن باعث می‌شود توسط رقبای شان بلعیده شوند، لذا صاحبان صنعت و سازمان‌ها باید هر چه زودتر با فرهنگ و ذهنیت زیبای داده محور عجین شوند هرچند در لایه ایجاد ذهنیت، هنوز نیاز به کار هست. 

وی در پاسخ به این پرسش که آیا کشور ما به سمت حکمرانی داده گام برداشته است؟ گفت: تاکید دارم که الان نباید حرف از هوش مصنوعی زد بلکه ابتدا باید زیرساخت‌های داده‌ای در کشور ایجاد و بستر را برای حکمرانی داده و استقرار آن فراهم کرد. هرچند خوشبختانه تا حدودی متوجه این موضوع هستند و الان سند حکمرانی داده  توسط وزارت ارتباطات در حال تنظیم است و به زودی در شورای عالی فضای مجازی تنظیم می‌شود و طی ماه‌های آینده به دست همه سازمان‌ها خواهد رسید.

مظلوم با بیان اینکه در حال حاضر صنایع و سازمان‌ها با درک اهمیت حکمرانی داده به سمت استقرار حکمرانی داده رفته‌اند، اظهار کرد: به عنوان مثال وزرات علوم به سمت استقرار حکمرانی داده رفته، فراجا هم همین طور و بانک‌ها  نیز تا حدودی رفته‌اند، اما بیمارستان‌ها هنوز نرفته‌اند که شاید آگاهی ندارند و اهمیت آن را نمی‌دانند؛ لذا از نمره ۱۰۰ در حکمرانی داده می‌توان به کشورمان نمره ۱۰ تا ۲۰ را داد. 

مظلوم اعلام کرد: در این شرایط که فاز دوم تحول دیجیتال، هنوز خوب استقرار نیافته نمی‌توان به سراغ فاز سوم رفت، اگرچه زمزمه‌هایی برای تاسیس موسسه ملی هوش مصنوعی شنیده می‌شود اما هنوز پا نگرفته است.

رییس کارگروه تحول دیجیتال و حکمرانی داده در استانداری خراسان رضوی یادآورشد: البته وقتی موضوعی برجسته و داغ می‌شود قاعدتا فضا برای شارلاتان بازی بیشتر که ترجمه فارسی این کلمه فرانسوی دوز و کلک و حقه بازی است، باز می‌شود و عده‌ای پول‌های ملی را می‌گیرند و بعد برای کشور هیچ کاری نمی‌کنند و ترس من از این است که این افراد زیاد شوند که البته الان هم  شده‌اند و گرنه تا دیروز هیچ کس حرفی از هوش مصنوعی نمی‌زد، اما امروز با مطرح شدن موضوع، آدمهایی که این کاره نیستند به مسئله ورود کرده‌اند و هنوز افراد متخصص دیده نشده‌اند.

وی با بیان اینکه  شرکت‌های خصوصی نقش پررنگی در تحول دیجیتال ایفا می‌کنند، گفت: شرکت‌های خصوصی نمی‌توانند در باره توانایی‌هایشان دروغ بگویند؛ لذا کلاف پیچیده هوش مصنوعی با کمک بخش خصوصی در کنار دولتی‌ها می‌تواند مسیر رو به رشدی را بپیماید، مشروط براینکه افرادی که از سمت دولت وارد گود می‌شوند متخصص باشند و برای انجام کار از اعماق وجود دل بسوزانند و طرح بدهند و گرنه در غیر این صورت موانع بسیار است.